Tôn Ngộ Không (
phồn thể: 孫悟空;
giản thể: 孙悟空;
bính âm: Sūn Wùkōng;
Wade-Giles: Sun Wu-k'ung), còn gọi là
Tề Thiên Đại Thánh (齊天大聖) hay
Tề Thiên (齊天), một trong
Thất Đại Thánh, là một trong những nhân vật chính của tiểu thuyết
Tây du ký sáng tác khoảng
thế kỷ 16, nhân vật giả tưởng có thể được xem là nổi tiếng nhất trong
văn học Trung Hoa. Tôn Ngộ Không là một
pháp sư, nhà sư,
thánh nhân, chiến binh có hình thể là một con
khỉ, nhân vật được phỏng theo
truyện dân gian từ thời
nhà Đường. Trong tiểu thuyết, ông là một con khỉ được sinh ra từ một hòn đá, thông qua luyện tập bởi một đạo sĩ Đạo giáo nên đã đạt những quyền năng phép thuật siêu nhiên. Sau khi nổi loạn ở
Thiên Cung và bị Đức Phật giam cầm dưới một ngọn núi, ông được giải thoát và đi theo Đường Tăng, một nhà sư thời Đường, đi lấy kinh ở Tây Thiên (ám chỉ Ấn Độ thời đó).Tôn Ngộ Không sở hữu sức mạnh phi thường; ông có thể nâng được một ngọn núi nặng 13,500 jīn (xấp xỉ 8
tấn) một cách dễ dàng. Ông cũng cực kỳ nhanh, có thể đi được 108.000 dặm (xấp xỉ 13.468
dặm ngày nay, tức khoảng 21.675 km) trong một lần cân đẩu vân. Ông biết 72 phép biến hoá, cho phép ông biến thành nhiều loài động vật và vật thể khác nhau; tuy nhiên, thỉnh thoảng gặp khó khăn ở phần đuôi. Tôn Ngộ Không là một chiến binh tinh thông võ nghệ, từng đánh bại những Thiên binh thần tướng giỏi trên
Thiên Đình. Mỗi sợi lông của ông cũng sở hữu những đặc tính ma thuật, có khả năng biến thành những bản sao mình hoặc thành vũ khí, động vật và các vật thể khác. Ông biết chỉ huy
gió,
mưa,
nước cùng các hiện tượng tự nhiên thông thường (bằng cách nhờ vả các vị thần điều khiển chúng). Ngoài ra, do từng bị nhốt trong lò luyện đan, nên ông cũng có khả năng gọi là "Hoả nhãn kim tinh", có thể nhìn thấu bản thể sinh vật đó, biết được yêu quái giả dạng.Nguồn gốc của Tôn Ngộ Không là từ truyền thuyết Khỉ trắng thời
nhà Chu của Trung Quốc, nơi khỉ được tôn thờ và đặc biệt là những con khỉ trắng. Những truyền thuyết này đã tạo ra những câu chuyện thần thoại dân gian trong triều đại nhà Hán, cuối cùng tạo cảm hứng cho nhân vật Tôn Ngộ Không. Tôn Ngộ Không ban đầu được có hình tượng giống như một vị thần hơn trước khi được ảnh hưởng từ Phật giáo.Một số học giả cho rằng nhân vật Tôn Ngộ Không bắt nguồn từ truyền thuyết của
Hanuman, một anh hùng khỉ Ấn Độ từ thiên sử thi
Ramayana.
[1] Tôn Ngộ Không được biết đến phổ biến qua phim ảnh trong đó diễn viên vào vai kinh điển là
Lục Tiểu Linh Đồng.